Aanpassing van wetgeving

De activiteiten van Alliander en in het bijzonder Liander worden sterk gereguleerd door wet- en regelgeving. Het afgelopen jaar is wet- en regelgeving ontwikkeld om het wetgevend kader passend te maken voor de energietransitie. We zijn continu met relevante stakeholders in overleg om hieraan bij te dragen.  

Een integrale Energiewet 

De nieuwe Energiewet is in 2024 aangenomen door de Tweede en goedgekeurd door de Eerste Kamer. De wet treedt naar verwachting 1 januari 2026 in werking. Alliander onderschrijft de opzet van de Energiewet om tot een integrale en toekomstbestendige kaderwet te komen voor het energiesysteem. De wet helpt de energietransitie en draagt bij aan betere benutting van het bestaande net. De lagere nationale wet- en regelgeving en de uitwerking in de codes van de ACM die volgen zijn daarbij cruciaal en bepalen uiteindelijk hoe effectief de wet in de praktijk wordt. Alliander wil daarin onder meer geregeld hebben dat klanten hun energie onderling kunnen delen, als stap richting een meer decentraal energiesysteem. Verder willen we regels opnemen waardoor klanten met een wens voor een grote aansluiting zelf veilig hun eigen aansluiting kunnen realiseren. De nadere invulling van de Energiewet zal plaatsvinden via het Energiebesluit (Algemene Maatregel van Bestuur) en Ministeriële Regelingen. Alliander zal in boekjaar 2025 de ontwikkelingen in deze wet- en regelgeving volgen en de impact van eventuele verplichtingen die hieruit volgen op de geconsolideerde jaarrekening van Alliander bepalen.

Nieuwe wetgeving warmtenetten  

De Wet Collectieve Warmtevoorziening, die in juni 2024 door het kabinet aan de Tweede Kamer is gestuurd, moet zorgen voor betrouwbare, betaalbare en duurzame levering van warmte. Hierin is onder andere vastgelegd dat warmtebedrijven voor meer dan 50% in handen moeten zijn van publieke partijen. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei zal de komende periode de onderliggende regelgeving uitwerken, zodat netwerkbedrijven daadwerkelijk een bijdrage kunnen leveren aan de warmtetransitie. Voor de maatschappij en voor Alliander is het cruciaal dat deze zo snel mogelijk wordt aangenomen om de stagnatie van de uitrol van warmtenetten weer om te buigen. Alliander staat klaar om gemeenten en provincies te helpen met de realisatie van (publieke) warmtenetten.

Wet Gemeentelijke instrumenten warmtetransitie 

Het wetsvoorstel Gemeentelijke instrumenten warmtetransitie is in 2024 door de Tweede Kamer aangenomen en goedgekeurd door de Eerste Kamer. Deze wet geeft gemeenten de mogelijkheid om wijken aan te wijzen waar een energievoorziening met duurzame energie beschikbaar komt ter vervanging van het aardgas (de aanwijsbevoegdheid). Dat wil zeggen dat de bestaande aardgastransportplicht en -bevoegdheid voor de netbeheerder in die specifieke woonwijk na een bepaalde datum vervalt. De wet maakt een betaalbare wijkgerichte aanpak mogelijk, met ruimte voor een zorgvuldig participatieproces met de bewoners, waarbij wijken collectief over gaan op een andere warmtevoorziening dan aardgas. 

Afbouw salderingsregeling 

De Tweede Kamer heeft in 2023 ingestemd met het wetsvoorstel voor de afbouw van de salderingsregeling. De Eerste Kamer heeft het wetsvoorstel op 13 februari 2024 verworpen. De Eerste Kamer heeft in december 2024 alsnog besloten dat de salderingsregeling per januari 2027 wordt afgeschaft. Alliander heeft met de andere netbeheerders steun uitgesproken voor het voorstel. Eigenaren van zonnepanelen moeten worden aangemoedigd om de opgewekte stroom zoveel mogelijk direct in het eigen huis te gebruiken en daarmee het elektriciteitsnet te ontlasten.  

Decarbonisatiepakket   

In 2024 is het Europese Decarbonisatiepakket vastgesteld. In dit wetgevingspakket staan regels voor het goed functioneren van de Europese interne markt voor aardgas, hernieuwbare en koolstofarme gassen en waterstof. Naast belangrijke regels om hernieuwbare gassen (groen gas) meer ruimte te geven op het bestaande aardgasnet, introduceert deze regelgeving de marktordening van waterstoftransport. Dit legt de basis voor een toekomstige gereguleerde rol voor Alliander op het gebied van waterstofdistributie. Het ministerie van Klimaat en Groene Groei is gestart met de implementatie van de richtlijn in Nederlandse wetgeving, die uiterlijk in augustus 2026 afgerond dient te zijn. Waterstof is een cruciaal onderdeel van het toekomstige energiesysteem en noodzakelijk om de verduurzaming van de industrie mogelijk te maken. Om de ontwikkeling van de waterstofmarkt op gang te brengen is het belangrijk dat er zekerheid en duidelijkheid is voor de markt. Juist vanwege de integraliteit van het energiesysteem pleit Alliander ervoor om de markt van waterstofdistributie op vergelijkbare wijze te ordenen als de rest van het energiesysteem: met publieke netbeheerders die vanuit hun integrale blik naar het gehele energiesysteem kijken. Vanuit deze rol kunnen de netbeheerders dan planmatig de infrastructuur gaan aanleggen.

Herziening van het marktontwerp voor de Europese elektriciteitsmarkt 

In 2024 is de herziening van het marktontwerp voor de Europese elektriciteitsmarkt aangenomen. Het voornaamste doel van deze hervorming is het beter beschermen van consumenten tegen sterk fluctuerende korte-termijn energieprijzen en afsluiting van energie, evenals het bevorderen van de inzet van hernieuwbare energie. Daarnaast moet de herziening de werking van de markt en het gebruik van de geproduceerde hernieuwbare elektriciteit bevorderen, zoals met opslag en vraagrespons. De wijzigingen sluiten grotendeels aan bij de aandachtspunten die door Alliander zijn opgesteld. Wel wijkt Europese wetgeving nog weinig af van het uitgangspunt dat netgebruikers op elk moment van de dag, overal en onbeperkt gebruikmaken van het net (‘non discriminatie’, ‘freedom of dispatch’, ‘freedom to connect’). Hierdoor wordt het elektriciteitsnet niet efficiënt benut.

Reductie methaanemissies 

In 2024 is de verordening inzake de beperking van de methaanemissies in de energiesector aangenomen door de Europese Commissie. De verordening heeft eveneens betrekking op methaanemissies bij gasdistributie en zorgt voor verscherpte eisen over detectie en reparatie van gaslekkages. Alliander bereidt zich sinds vorig jaar voor op nieuwe lekdetectiemethoden, bijvoorbeeld met een lekdetectieauto en een robothond.

Flexibiliteit en tarieven 

Liander werkt in het kader van het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN) aan initiatieven om de beschikbare netcapaciteit zo efficiënt mogelijk te gebruiken op de momenten dat er meer transportcapaciteit beschikbaar is. Dit dient verankerd te worden in wet- en regelgeving. In 2024 zijn er codebesluiten genomen, waardoor de toepassing van congestiemanagement verder wordt vormgegeven, alternatieve transportrechten aangeboden kunnen worden en klanten geen aanspraak meer hebben op gecontracteerd transportvermogen dat niet gebruikt wordt. Daarnaast hebben de gezamenlijke netbeheerders bij de ACM een voorstel ingediend dat groepen grootverbruikers in staat stelt om gezamenlijk het elektriciteitsnet te ontlasten middels een groepstransportovereenkomst. Tenslotte wordt er gewerkt aan het aanpassen van de tariefstructuren voor klein- en grootverbruikers en de implementatie van netbewust laden voor elektrisch vervoer. 

Maatschappelijk prioriteren 

Het is per 1 oktober 2024 voor klanten die binnen bepaalde maatschappelijke kaders vallen, zoals ziekenhuizen of scholen, mogelijk om voorrang te krijgen bij het toewijzen van transportcapaciteit. Dit besluit heeft de ACM op 18 april 2024 genomen. De publicatie van dit codebesluit stelt Liander in staat om in een congestiegebied een prioriteringssysteem te hanteren waarbij, bij het vrijkomen van vermogen, belangrijke maatschappelijke functies voorrang krijgen op andere klantvragen. Dit houdt in dat we aanvragen voor een aansluiting of extra capaciteit niet meer altijd volgens het principe ‘wie het eerst komt, het eerst maalt’ hoeven te behandelen. Liander deed al ervaring op met prioriteren wanneer sprake was van schrijnende en urgente gevallen. Op 1 oktober is het codebesluit Maatschappelijk prioriteren in werking getreden. Klanten met een nieuwe transportaanvraag kunnen maatschappelijke prioriteit aanvragen via Liander.nl. Om klanten hier alvast op voor te bereiden, hebben we alle klanten op de wachtlijst een brief gestuurd met informatie over hoe ze vanaf 1 oktober een aanvraag konden indienen. Een aantal marktpartijen heeft beroep ingesteld tegen deze code bij het CBb.

Codewijziging aansluittermijnen 

De ACM heeft de Netcode Elektriciteit in 2023 gewijzigd en een aansluittermijn voor kleinverbruikers toegevoegd. De netbeheerders zijn hier gezamenlijk tegen in beroep gegaan omdat de wijzigingen niet aansloten bij de exponentieel toenemende vraag naar netcapaciteit en de beperkingen als gevolg van schaarse arbeidscapaciteit en ruimte. Het CBb heeft in oktober 2024 geoordeeld dat de ACM de termijnen niet op deze manier had mogen vaststellen. De ACM had duidelijker moeten maken hoe het de energietransitie en de schaarste aan technisch personeel heeft meegewogen in de vaste aansluittermijnen. Daarnaast hebben de netbeheerders met ketenpartijen gewerkt aan een aanpassing van de Netcode Elektriciteit voor aansluittermijnen voor grootverbruik klanten. Dit heeft geleid tot nieuwe afspraken waarbij klanten rekening moeten houden met aansluittermijnen tussen 26 weken tot een jaar of langer. Deze afspraken gaan in op 1 januari 2025.