Circulariteit (E5)

Voor de realisatie van de energietransitie zijn veel (kritische) materialen nodig zoals koper, aluminium en kunststof. Deze zijn schaars en spelen ook steeds vaker een rol in geopolitieke conflicten. Voor ons als netbeheerder zijn deze onmisbaar in de productie van onder meer kabels, transformatoren en gasbuizen. Langdurige tekorten, vanwege leveringsproblemen en productiekapitaal, raken de realisatie van het werkpakket. Tekort aan voorraden leidt tot druk op de relatie met onze leveranciers met prijsnadelen tot gevolg. 

Materiaalinstromen, inclusief materiaalgebruik  

Instroom

Bij de instroom kijken we naar ruwe of bewerkte grondstoffen die nodig zijn voor de productie van onze belangrijkste componenten en installaties. Vooralsnog laten we daarbij de elementen die nodig zijn om deze grondstoffen te delven of bewerken, zoals water, buiten beschouwing.

Impacts, risico’s en kansen 

• Negatieve impact – Gebruik van grondstoffen draagt negatief bij aan de beschikbaarheid van deze grondstoffen. 

• Risico – Een verstoring in de toeleveringsketen door materiaaltekorten en/of geopolitieke omstandigheden kan leiden tot hogere kosten voor materiaalinkoop. 

• Kans – Herinzet van materialen en componenten in de eigen bedrijfsactiviteiten en in de waardeketen en de samenwerking tussen leveranciers en netbeheerders verminderen het verbruik van (schaarse) grondstoffen. 

• Kans – Door een bredere beschikbaarheid van materialen en samenwerkingen met leveranciers en sociale werkbedrijven voor het repareren en reviseren van materialen, verminderen we onze afhankelijkheid van verstoringen in de internationale waardeketen. Dit leidt tot een afname in de inkoop van nieuwe producten en resulteert in kostenbesparingen. 

Beleid en aanpak

Op dit moment heeft Alliander nog geen formeel vastgesteld beleid met betrekking tot circulariteit. Door het toepassen van circulaire maatregelen op materialen, zoals herinzet (na reparatie en revisie), verhogen we de beschikbaarheid van onze voorraden. Daarnaast kunnen we beter anticiperen op het onderhoud van verouderde installaties, die nog niet vervangen kunnen of hoeven worden. Herinzet van materialen draagt bij aan de maakbaarheid van de energietransitie en verlaagt op langere termijn de kosten.   

Samen met de andere netbeheerders, leveranciers, aannemers en sociale werkbedrijven brengen we de keten van de circulaire economie in beweging. Dit doen we door open te staan voor kansen in innovatief ontwerp, hergebruik in de keten, revisie en reparatie van bestaand materiaal.  

We willen dit bereiken door gebruik te maken van de methodiek van de R-ladder om onze impact te meten. De R-ladder is een veelgebruikte methodiek om circulaire impact te bepalen. De methodiek werkt op basis van treden: hoe hoger op de ladder hoe meer grondstoffen er worden bespaard. Alliander hanteert 10 treden van refuse (0 – de hoogste en meest impactvolle trede) tot recover (10 – de laagste en minst impactvolle trede).  

Instroom en materiaalgebruik   

• Verminderen van grondstoffengebruik en vervangen van grondstoffen. Impact door refuse, rethink en reduce   

• Levensduurverlenging van materialen. Impact door reuse, repair, refurbish, remanufacture en repurpose  

• Om circulariteit in ons bedrijf te verankeren, werkt het bedrijfsonderdeel Inkoop aan de implementatie van het concept MVO-beleid in de inkoopfunctie. Het beleidskader ‘MVO Alliander vanuit het perspectief van Brede Welvaart’ geldt voor de instroom en gebruik van de materialen.  

Grondstoffenpaspoort

Om onze circulaire inkoop te berekenen, leveren onze leveranciers een grondstofpaspoort aan van de producten die ze aan ons verkopen. Hierin geeft de leverancier per grondstof aan hoeveel daarvan aanwezig is in het product en voor welk percentage er sprake is van een hernieuwde grondstof door bijvoorbeeld recycling. In 2023 zijn twee van onze kabelleveranciers (TKF en Prysmian) KIWA-gecertificeerd voor het leveren van circulaire kabel. Naast het grondstofpaspoort en certificering valideren we de informatie van de leveranciers door het uitvoeren van audits. 

Binnen het Center of Excellence van het organisatieonderdeel Inkoop wordt de data uit de paspoorten gevalideerd aan de hand van de methodiek van CE Delft. Daarmee toetsen we de data van onze leveranciers aan een centrale database. Het gebruik van de databank helpt ons om dubbeltellingen van gerecyclede materialen die we inkopen te voorkomen. 

Herinzet 

Als Alliander maken we impact door herinzet van materialen, al dan niet na reparatie of revisie. Dit kunnen we deels zelf en deels in samenwerking met leveranciers en sociale werkbedrijven. We zijn hierin niet uniek. Andere netbeheerders streven ook naar maximaal hergebruik van componenten en hierin leren we van elkaar. Met elkaar onderzoeken we kansen en risico’s. 

De incomplete (on)gecodeerde materialenstroom wordt door het team Circulair gescreend op gebruik. Er is een intakeproces ontwikkeld waarbij we onderscheid maken tussen het type product en mogelijke bestemming. Daarbij volgen we de waardeketen, te weten geschikt voor: 

1. Alliander 

2. andere netbeheerders 

3. leveranciers 

4. commerciële verkoop 

5. goede doelen 

Als herbestemming niet mogelijk is in een van deze categorieën niet mogelijk is, wordt het product gezien als afval. 

Materialiteitsanalyse voor circulariteit 

In 2024 hebben we een materialiteitsanalyse gedaan voor circulariteit om te bepalen wat onze positieve en negatieve impact is en wat kansen en risico’s zijn. We hebben de bedrijfsactiviteiten van de eigen operatie kwalitatief gescreend op instroom en materiaalgebruik. De aannames hebben we getoetst met experts en stakeholders binnen en buiten onze organisatie. In de toelichting op de instroom en gebruik van materialen hebben we de uitkomsten weergegeven. Aangezien de DMA pas relatief laat in 2024 is vastgesteld, heeft nog geen consultatie plaatsgevonden.

Doelstellingen en prestaties in 2024 

Alliander heeft momenteel een ambitie vastgesteld die zich richt op zowel de inkoop van gerecyclede kernassets als de recyclebaarheid van kernassets aan het einde van hun levensduur. De ambitie is om in 2027 45% van de kernassets circulair in te kopen of na einde levensduur te recyclen. Dit betreft een zelfgekozen vrijwillige doelstelling. Er is nog geen officiële doelstelling bepaald.  
Conform de CSRD-vereisten is er in 2024 een nieuwe KPI opgezet, die inzichtelijk maakt welk percentage van de ingekochte materialen gerecycled is. Er is voor 2024 nog geen doelstelling vastgesteld voor het percentage van de ingekochte materialen dat gerecycled is, Binnen de scope van deze KPI vallen onze kernassets: laagspannings-, middenspannings- en hoogspanningskabels, gasbuizen, distributie- en vermogenstransformatoren, (slimme) elektriciteits- en gasmeters en schakelinstallaties.    

In 2024 hebben we 6,8% van onze kernassets circulair ingekocht. Dit hebben we gedaan door onder meer in aanbestedingstrajecten van kabels en distributietransformatoren voorwaarden op te nemen om het gebruik van hernieuwde grondstoffen te verhogen en de creativiteit van de markt op circulair ontwerp van materialen aan te sporen.  

In de volgende tabel wordt het totaalgewicht en de circulariteit van gebruikte materialen weergegeven:  

• 1Het totaalgewicht van ingekochte producten en materialen betreft het totale ingekochte gewicht van laagspannings-, middenspannings- en hoogspanningskabels, gasbuizen, distributie- en vermogenstransformatoren, (slimme) elektriciteits- en gasmeters en schakelinstallaties in ton ten behoeve van onze netbeheeractiviteiten (elektriciteit en gas). Indien het exacte gewicht (gedeeltelijk) niet beschikbaar is, wordt het gewicht berekend op basis van standaardgewichten per kernasset. 
• 2Het gewicht van secundaire hergebruikte of gerecyclede onderdelen, producten en materialen wordt bepaald op basis van de grondstofpaspoorten van leveranciers. Indien het exacte gewicht (gedeeltelijk) niet beschikbaar is, wordt het gewicht berekend op basis van gangbare branchegegevens per kernasset. 
• 3Het percentage van secundaire hergebruikte of gerecyclede onderdelen, producten en materialen wordt bepaald op basis van de grondstofpaspoorten van leveranciers. Indien het exacte percentage (gedeeltelijk) niet beschikbaar is, wordt het percentage berekend op basis van gangbare branchegegevens per kernasset. 

Om het gewicht van de kernassets te bepalen en het percentage gerecycled materiaal vast te stellen, verstrekken onze leveranciers een grondstofpaspoort (GSPP) waarin gewichten en deze percentages zijn opgenomen. Van de ingekochte producten worden de artikelgegevens uit SAP verzameld, die vervolgens gekoppeld worden aan de GSPP'en. Als het gewicht van een artikel niet in het GSPP staat, wordt het gewicht uit SAP genomen. Dit is van toepassing op hoogspanningskabels, een deel van de transformatoren en schakelinstallaties. Verder wordt ter verificatie het gerecyclede percentage uit het GSPP vergeleken met data van onafhankelijke onderzoeks- en adviesbureau DNVL. Om een overschatting te voorkomen, wordt de laagste waarde van deze twee waardes overgenomen in de berekening. Indien geen GSPP beschikbaar is voor een artikel, wordt verondersteld dat het  percentage gerecycled materiaal nihil is. Vervolgens wordt de circulariteit berekend met deze informatie. 

Naast het sturen op de circulariteit van gebruikte materialen hebben we nog andere activiteiten op het gebied van circulariteit uitgevoerd. We hebben een evaluatiesessie met interne stakeholders georganiseerd rondom de asset kabel. Het doel was om te analyseren op welke momenten de technische specificaties en de ambitie op circulariteit elkaar niet versterken. De sessie bracht naar voren waar het knelt en wat dit aan beslismomenten meebrengt. Deze kennis is gedeeld met de collega’s die werken in de inkoopfunctie om daarvan te leren en te verbeteren.  

We hebben de definitie en bepalingen beschreven van (potentiële) revisieproducten en een begroting opgesteld met de verwachte omzet en groei tot 2029.  

Met een sociaal werkbedrijf hebben we een pilot opgezet voor het reviseren van multi-joints (gaskoppelingen). Zij hebben ons geholpen met het schoonmaken, demonteren en opnieuw samenstellen. De leverancier heeft hiervoor ontbrekende materialen geleverd. Uit onderzoek blijkt dat ruim 90% van de multi-joints geschikt zijn voor hergebruik. 

In samenwerking met leveranciers hebben we 76 compact - stations laten reviseren. Deze stations bestaan uit een hergebruikte transformator en schakelinstallatie (magnefix). Stations die uit het net komen, verzamelen we en laten we door een technisch specialist checken op herbruikbaarheid. Een mijlpaal is dat we de stations inmiddels in het bestaande bestelsysteem van engineers kunnen aanbieden, zodat er één loket is voor zowel nieuwe als gereviseerde stations. 

We hebben een magazijn voor circulaire materialen gecreëerd in SAP. Hierdoor hebben we beter inzicht in onze voorraad en kunnen we dit ook delen met onder meer Liander Logistiek. In 2024 zijn we gestart met het invoeren van gecodeerd gereedschap en daarmee hebben we een blauwdruk gecreëerd voor het systematisch invoeren van de andere circulaire materialen. Het aantal stuks herinzet-gereedschap dat is uitgeven aan de operatie is 1.624.

Vooruitblik

Na vaststelling van het beleidskader voor circulariteit, gaan we in 2025 aan de slag met implementeren. We willen circulariteit verankeren in de inkoopfunctie. We kiezen voor een integrale aanpak vanuit de totale duurzaamheidsambitie. In 2025 willen we een doelstelling voor het percentage circulair ingekochte kernassets vaststellen. 

Vanuit het organisatieonderdeel Strategische Resource Management wordt de behoefte bepaald aan materiaal dat schaars is en dus als eerste opgenomen moet worden in de lijst van hergebruik. Samen met leveranciers en sociale werkbedrijven maken we een plan van aanpak om deze schaarse materialen geschikt te maken voor herinzet.