Het veranderende energiesysteem

Onze samenleving bevindt zich in onzekere tijden. Onder meer de oorlog in Oekraïne zorgt voor de leveringsonzekerheid van energie, hogere energieprijzen, oplopende inflatie en (mogelijk) een recessie. Door die oplopende energieprijzen willen onze klanten veel sneller elektrificeren. Naast deze recente ontwikkelingen gaan andere uitdagingen op het gebied van energievoorziening waar we als organisatie eerder al mee te maken hadden gewoon door. Denk aan digitalisering en groeiende behoefte aan datacenters. Ook streeft het kabinet ernaar om tot en met 2030 900.000 woningen bij te bouwen, waarvan circa 300.000 in het verzorgingsgebied van Liander en loopt de druk om te verduurzamen verder op. Zo wil het kabinet in haar beleid 60% CO₂-besparing in 2030 met een minimum van 55%. In Europa heeft Nederland de meeste zonnepanelen per inwoner. 

De energietransitie gaat ons energiesysteem veranderen. Van een centraal systeem waarin opwek van energie wordt aangepast aan de vraag naar een meer decentraal systeem waarin de vraag zich flexibel aanpast aan de opwek. Deze beweging vraagt om nieuwe concepten en oplossingen voor systeemefficiënte aansturing. Het toenemend aantal stuurbare apparaten kan door hun gezamenlijke reactie immers de belasting in het lokale net omlaag brengen maar ook grote onvoorziene overbelastingspieken veroorzaken die tot uitval kunnen leiden. In de aansturing is een goede balans nodig tussen marktprikkels enerzijds en prikkels vanuit de lokaal benodigde netcapaciteit anderzijds. Flexibele transportcapaciteit, differentiatie in tarieven en het stimuleren van lokale afstemming tussen vraag en aanbod in energiegemeenschappen en energiehubs zijn oplossingen die wij willen ontwikkelen als solide basis voor partijen om te investeren in systeemefficiënte flexibilisering van hun energievraag of opwek.

Naast de fundamentele verandering van ons elektriciteitssysteem heeft ook de warmtetransitie grote impact op de benodigde netcapaciteit, zeker tijdens koude winterdagen. Stuurbare hybride warmtepompen brengen grote flexibiliteit in de winterpiekvraag van het energiesysteem: ze stabiliseren het systeem als er weinig aanbod van elektriciteit is of als het elektriciteitsnet juist overbelast raakt doordat zij op die momenten om kunnen schakelen naar elektriciteit. Hoewel een hybride warmtepomp vaak als transitieoplossing wordt gezien kunnen zij uitstekend een eindoplossing gaan zijn in het toekomstige flexibele en duurzame energiesysteem. Zeker wanneer aardgas vervangen wordt door een duurzaam gas als groen gas of groene waterstof. 

Knelpunten in het elektriciteitsnet

Het energiesysteem moet worden aangepast om klanten zo goed mogelijk te helpen maar niet alles kan tegelijkertijd. Daarom publiceren we investeringsplannen waarop stakeholders kunnen reageren. We communiceren proactief over knelpunten op het elektriciteitsnet. Een voorbeeld hiervan zijn de congestiekaarten voor levering en teruglevering die Liander en andere netbeheerders periodiek publiceren. Zo kunnen onze stakeholders zo goed mogelijk hun plannen hierop afstemmen. Daarbij adviseert Liander altijd om eerst te overleggen met de netbeheerder over wat mogelijk is.

In 2022 ontstonden op steeds meer plekken in Nederland knelpunten op het elektriciteitsnet. De vraag naar elektriciteit gaat sneller dan wij het elektriciteitsnet kunnen aanpassen. In sommige gebieden zit ons netwerk daardoor aan de maximaal beschikbare capaciteit. Steeds meer ondernemers en organisaties moeten wachten op toegang tot het elektriciteitsnet of extra vermogen. De kaarten hieronder geven weer in welke regio's ultimo 2022 sprake is van schaarste in transportcapaciteit voor afname (links) en opwek (rechts) voor grootverbruikers van energie. 

Overzicht van regionale transportschaarste

Schaarste voor afname

Rood: geen transportcapaciteit 
Oranje: congestiemanagementonderzoek 
Geel: beperkte transportcapaciteit

Schaarste voor opwek

We zagen in 2022 dat de drukte op het stroomnet consumenten en kleine bedrijven gaat raken. De laagspanningsnetten in woonwijken worden steeds hoger belast terwijl de capaciteit gelijk blijft. Dit merkt de hele maatschappij doordat het terugleveren van duurzaam opgewekte stroom thuis niet altijd meer mogelijk is en realisatietermijnen oplopen.

Helaas merken we dat het steeds moeilijker wordt om aan de planning van onze klanten te voldoen. Dat vinden wij vervelend. We stellen alles in het werk om planningen te realiseren maar de realiteit is dat dit niet altijd lukt. 

Investeringen in het energienetwerk

Alliander heeft het afgelopen jaar opnieuw meer werk verzet ten opzichte van voorgaande jaren. We legden in één jaar tijd 2.457 kilometer (2021: 2.271) aan elektriciteitskabels en gasleidingen aan (+8%). De totale investeringen kwamen in 2022 uit op € 1.228 miljoen.

Verdeling van de investeringen