In verbinding
De verbinding die wij als netwerkbedrijf hebben met de maatschappij werd in 2022 zichtbaarder dan ooit. De oorlog in Oekraïne had dit jaar grote invloed op de bereikbaarheid en betaalbaarheid van energie. Door de hoge onzekerheid over de gaslevering vanuit Rusland steeg de gasprijs en daarmee de elektriciteitsprijs ongekend hard. Wereldwijd werden de leveringsproblemen vergroot door verstoorde supply chains, met materiaaltekorten tot gevolg. Maar ook klimaatverandering drukte een zware stempel. Aanhoudende hitte en droogte in Europa leidden tot teruglopende energieproductie. Deze ontwikkelingen hadden grote impact op de energievoorziening van consumenten, bedrijven en publieke organisaties en daarmee op ons werk. De vanzelfsprekendheid van energie heeft de afgelopen decennia niet eerder zo onder druk gestaan.
Het leidt bij onze klanten tot een nog grotere wens om te verduurzamen. In de afgelopen jaren zagen we de vraag naar capaciteit op het elektriciteitsnet als gevolg van de energietransitie al explosief groeien. Dit jaar nam dit alleen maar toe. Er is veel vraag naar grote batterijen en industriële e-boilers. Consumenten kiezen steeds vaker voor isolatie, zonnepanelen en warmtepompen om de energierekening te verlagen. Klanten willen in rap tempo overschakelen naar duurzame energie en dat zorgt voor een enorme vermogensvraag. Energie staat op ieders netvlies.
We investeerden in 2022 € 1.228 miljoen
In 2022 investeerden we in totaal € 1.228 miljoen, waarvan het merendeel in uitbreiding en versterking van het elektriciteitsnet. We wisten daarmee opnieuw een groter werkpakket te realiseren dan voorgaande jaren. We legden in één jaar tijd 2.457 kilometer (2021: 2.271) aan elektriciteitskabels en gasleidingen aan (+8%).
Veiligheid in ons werk is een absolute randvoorwaarde
Begin september was er op de hoogspanningslijn Lelystad kortsluiting, waardoor brand ontstond en de geleiders gingen hangen. Ruim 300.000 klanten zaten zonder stroom. Gelukkig raakte niemand gewond, maar het incident had veel impact op collega’s en omwonenden. Voor onze veiligheid én die van onze klanten zorgen we ervoor dat we leren van wat er in Flevoland is gebeurd. Het is onze verantwoordelijkheid om ervoor te zorgen dat iedereen elke dag weer veilig thuiskomt. We hebben daarin een aantal belangrijke stappen gezet, met als basis een heldere Visie op Veiligheid die beschrijft hoe we (sociale) veiligheid verder verbeteren binnen de organisatie. Eind 2022 behaalden we trede 3 op de Veiligheidsladder voor de gehele organisatie. Er waren meer ongevallen (2022: 88, waarvan twee met ernstig letsel) dan voorgaand jaar (2021: 69).
Een veilige werkomgeving gaat ook om sociale veiligheid. Wij streven naar een veilige werkomgeving waarin iedereen zich gesteund en op zijn gemak voelt; een actueel en relevant thema dit jaar. Uit de Centrale Medewerkers Barometer van 2022 blijkt dat we hoog scoren op sociale veiligheid, maar dat er helaas teams en afdelingen zijn waar de sociale veiligheid en het leiderschap een punt van aandacht is. Met verschillende initiatieven, zoals het award winnende initiatief Met Andere Ogen, stellen we medewerkers in staat om met elkaar te werken aan een inclusieve organisatie.
De energietransitie is een technische en een sociale verandering
Ondanks de forse uitbreiding van onze netten konden we in 2022 niet alle ambities en wensen van onze klanten direct waarmaken. Op steeds meer plaatsen werd de maximale capaciteit van het net bereikt, waardoor uitbreidings- of verduurzamingsplannen in de knel kwamen. Dat raakt ons. We begrijpen dat we daarmee onze klanten teleurstellen en we vinden dat ontzettend vervelend. De vraag naar elektriciteit stijgt nog altijd harder dan het tempo waarin wij het net kunnen verzwaren of uitbreiden.
In het jaar 2022 is nog prominenter duidelijk geworden dat de energietransitie niet alleen een technische verandering is. Maar ook een sociale verandering; een proces vol wederzijdse afhankelijkheden tussen alle factoren en spelers in het energiesysteem. Soms is dat makkelijker gezegd dan gedaan. Voor een echte versnelling van onze realisatiekracht is het belangrijk dat alle rollen en schakels in het systeem hun bakens verzetten. Bijvoorbeeld op het gebied van ruimte. Met de versnelling van de verduurzaming in Nederland groeit het besef dat de benodigde infrastructuur niet altijd te maken is. Zo zien we bijvoorbeeld dat bij nieuwe gebiedsontwikkelingen in bestaande wijken en industriegebieden extra ruimte nodig is voor onze onderstations, transformatorhuisjes en kabels, waar deze ruimte niet vanzelfsprekend beschikbaar is. We zijn continu in gesprek met gemeenten om te kijken waar de ondergrondse en bovengrondse infrastructuur ingepast kan worden. Waar nieuwe woningen gepland staan en wat de uitbreidingsplannen zijn van bedrijven. Dit noemen wij energieplanologie en hier werken we hard aan om zowel landelijk als regionaal te waarborgen dat wat ontwikkeld dient te worden, ook ruimtelijk kan en past. Door hier vroegtijdig samen naar te kijken, kunnen we op tijd materialen en mensen organiseren. Daarbij helpt het ons enorm als gemeenten de benodigde infrastructuur al gelijk vanaf het begin meenemen in hun plannen en hierin zelf heldere keuzes maken.
We werken met onze klanten en stakeholders aan de noodzakelijke flexibilisering van het energiesysteem
Door het toenemende aandeel zon- en windenergie verandert het energiesysteem in rap tempo van een vraaggestuurd naar een aanbodgestuurd systeem. Ook wordt energie steeds decentraler duurzaam geproduceerd én gebruikt. Dit betekent dat er op sommige momenten energieoverschotten en op andere momenten juist energietekorten ontstaan. Het systeem zal hierop ontworpen moeten worden. In 2022 werkten we samen met de markt verder aan een flexibeler energiesysteem, waarbij enerzijds klanten onderzoeken hoe zij hun energievraag kunnen afstemmen op het aanbod, bijvoorbeeld met opslag of buffering, én anderzijds hoe wij dit als netbeheerder kunnen faciliteren. Zo hebben wij versneld non-firm contracten ontwikkeld, waarmee onze klanten in staat worden gesteld om meer energie te gebruiken op momenten dat het minder druk is op het net. We pasten voor het eerst congestiemanagement toe conform de nieuwe regelgeving in Leeuwarden, waardoor meer klanten toegelaten konden worden op het net. En op het Schiphol Trade Park stelden we onze klanten in staat om onderling hun energiegebruik op elkaar af te stemmen, waardoor de totale capaciteit beter benut wordt. Deze en andere voorbeelden laten zien dat het flexibele systeem kan werken én vraagt om opschaling. Dat is de volgende stap, samen met klanten en marktpartijen.
Ook het arbeidsmarktvraagstuk vraagt om verbinding met de verschillende partijen in onze sector
In een steeds krappere technische arbeidsmarkt zijn wij er in 2022 in geslaagd om meer technici aan ons te binden: in totaal hebben we 387 technici aangenomen. Om richting te geven aan onze ambities voor de arbeidsmarkt en het onderwijsveld ontwikkelden we de Visie Arbeidsmarkt & Scholing. In augustus 2022 ging de ‘100 goede redenen campagne’ voor technische doelgroepen van start om de instroom van nieuw personeel te vergroten. Daarnaast konden medewerkers in 2022 zelf nieuwe technici en IT’ers aandragen via het interne aanbrengprogramma. Om technici sneller op te leiden, introduceerden we een vernieuwd opleidingsprogramma 'Gericht Opleiden' voor monteurs, uitvoerders en technici en openden we in de zomer een uniek opleidingscentrum in het elektriciteitsverdeelstation Anklaar.
Vanuit de Visie Arbeidsmarkt & Scholing zijn we gestart met het intensiveren van de samenwerkingen met het mbo, het hbo en de universiteiten en we waren actief betrokken bij de totstandkoming van het landelijke Aanvalsplan Techniek. Een initiatief van werkgeversvereniging WENB, ondernemersorganisatie FME, Bouwend Nederland, Techniek Nederland, MetaalUnie en werkgeversorganisatie VNO-NCW. Hierin is een breed pakket van maatregelen uitgewerkt om meer mensen te interesseren en te werven voor een baan in de techniek, het technisch onderwijs te versterken, nieuwe doelgroepen aan te trekken, technische arbeidsmigratie te bevorderen en de arbeidsproductiviteit te vergroten met behulp van innovaties. Bijvoorbeeld met inzet van het Arbeidsmatchplatform: een digitaal platform dat gezamenlijke werving op nationaal niveau faciliteert, op basis van competenties en skills.
Financiering
Het is duidelijk dat we in verbinding met alle partijen in het energiesysteem komen tot nieuwe oplossingen en perspectieven. Als we een vervelende boodschap hebben of niet direct aan de vraag kunnen voldoen, is het belangrijk om in verbinding te blijven met elkaar. Zoals op het moment dat onze tarieven stegen door de verhoging van onze inkoopprijzen. Omdat we ons realiseerden dat dit voor veel klanten een grote impact heeft, hebben we hen hierover eerder dan gebruikelijk geïnformeerd.
We zijn in overleg met onze toezichthouder de ACM over de geplande én benodigde aanpassingen van wet- en regelgeving. En met het Rijk over de financiering van de energietransitie, omdat uitbreiding en verzwaring van met name onze elektriciteitsnetten de komende jaren om miljardeninvesteringen vragen. Samen met Stedin en Enexis en onze aandeelhouders zijn we sinds de zomer van 2021 in gesprek met de Ministeries van Financiën en Klimaat en Energie over een mogelijke toekomstige rol van het Rijk in het versterken van de kapitaalbehoefte van de regionale netbeheerders. Dit leidde in november tot een Afsprakenkader waarin is vastgelegd onder welke voorwaarden een kapitaalstorting en daarmee staatsdeelname van het Rijk in de regionale netwerkbedrijven mogelijk is.
In verbinding
Het energiesysteem van de toekomst bouwen we voor iedereen, in verbinding mét iedereen. Met onze ketenpartners en met alle ruim 7.700 collega’s bij Alliander. Samen werken we hard aan veranderingen in processen en cultuur op weg naar meer slagkracht en wendbaarheid om aan onze maatschappelijke opgave te voldoen. In een jaar vol uitdagingen en veranderingen konden we altijd rekenen op ieders vakmanschap en energie, vanuit de intrinsieke motivatie en enorme betrokkenheid die kenmerkend is voor onze collega’s. Samen zorgen we ervoor dat het licht brandt, de huizen warm zijn en de bedrijven draaien. Daar zijn we trots op en daar danken we al onze collega’s hartelijk voor.
Raad van Bestuur Alliander, 6 maart 2023
Vlnr: Maarten Otto (CEO), Marlies Visser (COO), Walter Bien (CFO), Daan Schut (CTO)