Het veranderende energiesysteem
In 2050 wil Nederland klimaatneutraal zijn. Dit houdt in dat we ons energiesysteem op een andere manier moeten inrichten: de vraag naar energie verandert en neemt toe. Klanten doen aanvragen voor grootschalige batterijen (75 GW) en ook industrie, bedrijven, datacenters, waterstoffabrieken en nieuwe woonwijken doen aanvragen voor verzwaring of nieuwe aansluitingen. Al deze ontwikkelingen opgeteld gaan veel sneller dan dat netuitbreidingen kunnen worden gerealiseerd. De stijgende energieprijzen en toenemende klimaatambities zorgen hierbij voor een flinke versnelling. Gebruikers stappen massaal over op elektriciteit. In veel regio's is hier geen ruimte meer voor beschikbaar op het elektriciteitsnet. Landelijk komen de grenzen in beeld van wat de netten in de regio's aan kunnen. Daarnaast wordt het door de elektrificatie van bedrijven en huishoudens ook drukker op het elektriciteitsnet in de wijk. Ook kleine bedrijven en consumenten moeten daardoor in toenemende mate langer wachten op een aansluiting of verzwaring.
De elektriciteitsvoorziening staat vooral op de spitsmomenten onder druk. Dit brengt risico’s met zich mee. Zo kan het de woningbouw, de economische groei en de verduurzaming van Nederland vertragen. Het zoveel mogelijk toegankelijk houden van het energienet vraagt niet alleen om forse investeringen in het net, maar ook om ander gedrag van ons allemaal.
We moeten vooral elektriciteit gebruiken wanneer er veel duurzame opwek van wind of zon is en minder elektriciteit gebruiken tijdens piekuren. Netbewust laden van voertuigen en slimme aanstuurbare apparaten moeten de norm worden. Het is een positieve ontwikkeling dat bedrijven lokaal hun elektriciteitsvraag en -aanbod op elkaar afstemmen waardoor er minder ruimte op het stroomnet nodig is. Het kabinet en de netbeheerders willen daarnaast vanaf dit jaar proactief flextenders starten waarmee bedrijven, zoals een batterij-exploitant, voor een langere periode op strategische plekken meer dan 1 GW aan ruimte op het stroomnet kunnen aanbieden tijdens piekomenten.
Integrale infrastructuurverkenning
De herinrichting van ons energiesysteem is de grootste verbouwing van ons land. De gezamenlijke netbeheerders werken hard om de energie-infrastructuur hierop aan te passen en uit te breiden. In april 2023 presenteerden we de Integrale Infrastructuurverkenning 2030 - 2050. Dit nieuwe rapport schetst een actueel beeld van de ontwikkelingen die nodig zijn om de herinrichting te realiseren en hoe we als maatschappij naar een klimaatneutraal energiesysteem in 2050 kunnen groeien. Daarbij kijken we ook naar de infrastructuurbehoefte en de ontwikkelpaden van deze infrastructuur. Samen met de andere netbeheerders hebben we in 2023 gewerkt aan een Uitvoeringsagenda, met daarin de uitwerking voor de aanpak voor regionale infrastructuur.
Nationale Uitvoeringsagenda voor versnelling
Netbeheerders zijn sterk aan het opschalen en bouwen zoveel mogelijk infrastructuur bij. Maar dat is niet genoeg. De uitvoering moet sneller. Dat kan alleen door samen - netbeheerders, aannemers, opdrachtgevers en overheden - planmatiger te werken met het vizier gericht op de opbouw van het energiesysteem, waarbij risico's daar in de keten worden belegd waar zij gedragen en opgelost kunnen worden. De uitvoering wordt hierdoor logischer en gaat sneller. In november publiceerden de netbeheerders daarom een voorstel voor een Nationale Uitvoeringsagenda Regionale Infrastructuur, waarin de regionale netbeheerders een aanzet doen hoe deze versnelling wordt gerealiseerd. Netbeheerders willen over deze Uitvoeringsagenda met stakeholders in gesprek, om samen te kijken hoe de versnelling kan worden gerealiseerd. Netbeheer Nederland ziet deze Nationale Uitvoeringsagenda Regionale Infrastructuur als de start van een landelijke dialoog over de uitvoering, die moet resulteren in een uitvoeringsakkoord waar partijen zich aan verbinden.
Regie en samenwerking
Het veranderende energiesysteem betekent een ongekende infrastructuuropgave. De omvang en tijdslijnen van deze opgave zijn bijzonder uitdagend. Daarbij is van belang dat ontwikkeling van vraag, aanbod en infrastructuur zoveel mogelijk in onderlinge samenhang plaatsvinden. Om de uitrol van energie-infrastructuur beter in lijn te brengen met klantvragen is het nodig om tijdig duidelijkheid te hebben over de energieoplossing die we per gebied moeten realiseren en hoe we die ruimtelijk vormgeven. Alliander werkt hiervoor nauw samen met alle overheden in het verzorgingsgebied. Het systemisch bij elkaar brengen van ontwikkelingen noemen we energieplanologie. Samen maken we gecoördineerde, planmatige en weldoordachte beslissingen op het gebied van ruimte, energie en fasering op alle niveaus (nationaal, provinciaal, regionaal, gemeente en inwoners). In onder meer Gelderland heeft dit er mede toe geleid dat er locaties zijn aangewezen waarvan de bedoeling is ze te ontwikkelen als energy-hub (energieknooppunt). Energy-hubs maken optimaal gebruik van lokale duurzame energie en zorgen voor regie over opwek, opslag, conversie en verbruik. Daarbij is het mogelijk om directe verbindingen te leggen tussen verschillende soorten groene stroom.