Ketenverantwoordelijkheid en circulair inkopen

De energietransitie stelt onze organisatie voor grote inkoop- en logistieke uitdagingen. Onze ketenpartners spelen een cruciale rol bij het bereiken van onze doelstellingen. Alliander heeft een jaarlijks inkoopvolume van ongeveer € 2,6 miljard aan producten en diensten. Door de energietransitie loopt dit de komende jaren nog sterk op. Onze grootste inkoopvolumes betreffen: aannemerij, componenten, inkoop van energie en transporttarieven. Onze maatschappelijke rol brengt met zich mee dat we op een maatschappelijk verantwoorde manier inkopen. 

Alliander wil op een duurzame manier blijven versnellen, ondanks een markt van schaarse grondstoffen, tekorten die voortvloeien uit hoge energieprijzen, krapte op de arbeidsmarkt en geopolitieke omstandigheden. We hebben als doelstelling om bij de inkoop van onderdelen, materialen en diensten altijd prijs, kwaliteit en duurzaamheid af te wegen. 

Bijdragen aan duurzaamheid

Ons inkoopbeleid draagt direct bij aan het mvo-beleid van Alliander. Samen met onze leveranciers beogen we een netto positieve bijdrage te realiseren op SDG 12 (Verantwoorde productie en consumptie). Dit doen we door andere samenwerkingsvormen aan te gaan met onze leveranciers, innovaties uit de markt te halen en partnerships aan te gaan. Inkoop vertaalt het aanbestedingsrecht, zoals transparant en non-discriminatoir handelen, in aanbestedingen. In onze aanbestedingscriteria is duurzaam inkopen een integraal onderdeel. We hebben bijvoorbeeld bepalingen opgenomen over mensenrechten, arbeidsomstandigheden, grondstoffengebruik, recycling en CO2-uitstoot. Per categorie wordt gekeken waar we de grootste impact kunnen maken. Alliander eist dat werkzaamheden voldoen aan specifieke protocollen en voorschriften voor veiligheid bij werken aan onder meer de gas- en elektriciteitsinfrastructuur, zoals VIAG en BEI. Medewerkers van aannemers en onderaannemers moeten hier eveneens aan voldoen.  

CO2-waardering bij aanbesteding

In onze aanbestedingen nemen we energieverbruik van componenten gedurende de levensduur zo veel mogelijk mee in de gunningscriteria. 

Gedragscode voor leveranciers

Alliander hecht er veel waarde aan dat leveranciers de Alliander Gedragscode Leveranciers naleven. Deze is gebaseerd op OESO-richtlijnen en stelt eisen aan ethisch en eerlijk zakendoen van leveranciers, hun toeleveranciers en hun fabrikanten. Bij overtreding van de code kunnen we sancties opleggen. Leveranciers mogen ook van Alliander verwachten dat wij ons houden aan een ethische manier van zaken doen. Wij onderschrijven en passen de grondslagen van de EU-taxonomie toe, waaronder de OESO-richtlijnen en ILO-conventie. Voor leveranciers willen wij graag een aantrekkelijke partij zijn om zaken mee te doen. Wij zijn graag de zogeheten 'Customer of Choice'.

Naleving afspraken met leveranciers

Jaarlijks voeren we meerdere ketenaudits uit. In 2023 hebben we negen audits uitgevoerd naar de kwaliteit van de geleverde producten en diensten (2022: 23). Vijf audits waren naar aanleiding van een aanbesteding waarbij ook de mvo-criteria zijn getoetst. Er zijn geen kritische tekortkomingen over mvo-elementen gerapporteerd. De overige vier audits waren specifiek gericht op productkwaliteit. In de audits wordt gesproken over de naleving van de Gedragscode, de naleving van ketenaspecten en de opvolging van eventuele bespreekpunten. Naast de gebruikelijke controle op kwaliteit en product kijken we naar de naleving van mvo-bepalingen voor universele mensenrechten, arbeidsomstandigheden, veiligheid en milieu. Uitbesteding, investeringen en productie in andere landen betekenen soms een verhoogd risico voor deze aspecten en voor de erkenning én naleving van fundamentele mensenrechten. Ongewild kan een organisatie betrokken raken bij discutabele omstandigheden zoals bijvoorbeeld kinderarbeid. Bevindingen worden gedeeld met de leverancier. In 2023 hebben we geen maatregelen getroffen richting leveranciers. 

Bij gebleken nalatigheid of overtreding van de afspraken beëindigen we de relatie of leggen we andere sancties op overeenkomstig het contract en de Alliander Gedragscode voor Leveranciers. In geval van schade of risico’s communiceren wij met onze stakeholders, verrichten onderzoek en treffen tijdelijke of structurele maatregelen. Over de voortgang onderhouden wij contact met betrokken en informeren wij hen.

Circulaire bedrijfsvoering

Het werken aan de energietransitie vraagt om grote hoeveelheden materialen. Voor Alliander staat het respect voor mens en milieu hierbij voorop want wij willen keuzes maken die bijdragen aan het leefbaar houden van onze planeet: we willen energie-efficiënt bouwen, maar ook duurzame materialen gebruiken en hebben oog voor een gezond leefmilieu. We willen bij het inkopen bewust zijn van datgene wat we echt nodig hebben.

Circulaire inkoop

We onderzoeken per kwartaal hoeveel we circulair inkopen. Dat doen we voor al onze primaire assets: laagspannings- en middenspanningskabels, gasbuizen, distributie- en vermogenstransformatoren en (slimme) elektriciteits- en gasmeters. Onder ‘circulair ingekocht’ verstaan we de inkoop van materialen die grotendeels uit gerecyclede materialen bestaan of uit materialen die na gebruik recyclebaar zijn. In 2023 hebben we conform doelstelling 31% circulair ingekocht (2022: 28%). In de mix van componenten is het aandeel van circulair ingekochte trafo’s toegenomen. Zij hebben een hoog circulariteitsgehalte.

Om vast te stellen welk percentage gerecycled dan wel recyclebaar is, verstrekken onze leveranciers een grondstofpaspoort waarin deze percentages zijn opgenomen. Hierbij steunen wij op de input en expertise van onze leveranciers ten aanzien van deze percentages en valideren met data van onafhankelijke onderzoeks- en adviesbureau DNVL. De doelstelling is om in 2027 45% circulair in te kopen. We willen hierin als sector gezamenlijk optrekken en kunnen sturen. Daarom werken we aan gezamenlijk beleid, dat handvatten moet gaan geven voor de toepassing van circulariteit binnen alle inkoopprocessen bij de drie gezamenlijke netbeheerders.

Grondstoffenpaspoorten

Om onze circulaire inkoop te berekenen, verstrekken onze leveranciers een grondstoffenpaspoort waarin deze percentages zijn opgenomen. Het is in 2023 gelukt om het grondstoffenpaspoort in sectorverband formeel certificeerbaar te maken. In samenwerking met KIWA is een beoordelingsrichtlijn ontwikkeld en zijn twee van onze kabelleveranciers als eerste formeel gecertificeerd. Hiermee is de waarheidsgetrouwheid van het grondstoffenpaspoort door een onafhankelijk partij gewaarborgd. Zo voldoen we aan relevante EU wet- en regelgeving en de eisen van de rijksoverheid om in aanmerking te komen voor fiscale subsidies. Deze certificering heeft geen invloed op ons percentage circulaire inkoop, maar maakt data wel transparanter en beter verifieerbaar. We zijn van plan om deze certificering in 2024 uit te breiden naar andere assets. 

Circulaire materialenstroom

Deze figuur toont de belangrijkste materialen die ons primaire proces ondersteunen. Het percentage plastics (mantelbuizen, kabels, gasleidingen), koper en aluminium (basismetaal kabels) is hoog. Inzicht in de samenstelling van onze materialen helpt ons de risico’s te beheersen tegen de achtergrond van internationaal toenemende vraag naar grondstoffen voor de energietransitie. De impact van het gebruik van materialen wordt niet enkel gedefinieerd door de hoeveelheid van het gebruikte materiaal, maar is ook afhankelijk van de impact op menselijke gezondheid, eco-toxiciteit, de schaarste van het materiaal en de CO2-voetafdruk. Deze impacts worden uitgedrukt in de ecokosten per kilogram materiaal. Bij recycling of herinzet van materialen zullen deze ecokosten significant lager kunnen uitvallen. 

Optimaal gebruiken wat er is: herinzet

Het team Herinzet is volop in ontwikkeling. Vanwege de groei van het team en de brede potentie van het onderwerp binnen en buiten Alliander gaat het team vanaf 2024 verder onder de naam Alliander Circulair.

Een voorbeeld van circulariteit is dat we netcomponenten uit het laag- midden-, hoogspannings- en gasdomein opnieuw inzetten. Daarmee dragen we direct bij aan onze maakbaarheid en besparen we kosten én (leverings)tijd. Het team Herinzet is volop in ontwikkeling. Vanwege de groei van het team en de brede potentie van het onderwerp binnen en buiten Alliander gaat het team vanaf 2024 verder onder de naam Alliander Circulair. Enkele voorbeelden uit 2023:

  • De regionale kringloopbakken zijn een succes. Hiermee verzamelen we ongecodeerd en incompleet materiaal. In totaal is in 2023 voor ruim € 1.850.000 terug de organisatie ingegaan, waarvan ruim € 850.000 door herinzet van componenten en € 1 miljoen door herinzet van gereedschap.

  • In samenwerking met leveranciers reviseren we compact stations, trafo’s, schakelinstallaties en gaskoppelingen. 

  • We hebben gereviseerde en gebruikte materialen en gereedschap gedoneerd na de aardbevingen in Turkije, Syrië en Marokko.

  • We hebben materialen geleverd aan de Universiteit Twente voor het realiseren van een ‘live field lab’ voor onderzoek naar ondergrondse infrastructuren en de grondradar in het bijzonder. 

Circulaire Energie Economie

De Circulaire Energie Economie (CEE) heeft tot doel om samen met alle partners in de energie infrastructuur significante stappen te zetten richting een circulaire energie economie. Met een samenwerking tussen InvestNL, de netbeheerders Liander, Enexis en Gasunie én diverse fabrikanten is het belang van de rijksdoelstelling 50% minder primaire grondstoffen in 2030 nog eens onderstreept. Afgelopen jaar hebben we het fundament gelegd voor de realisatie en opschaling van circulaire initiatieven, zoals revisie en herinzet van componenten en verdere circulaire verbeteringen bij onze kabels. Bij netbeheerders en fabrikanten stijgt het kennisniveau en is er een groeiend bestuurlijk commitment. Dit wordt versneld door vereisten rondom duurzaamheidsrapportages, zoals de CSRD, per 2024.