Werk in uitvoering
De energietransitie is echt op stoom. In 2023 is het mede door geopolitieke ontwikkelingen, de gascrisis en de stijgende energieprijzen hard gegaan met de verdere elektrificatie en verduurzaming in Nederland. De groei van het aantal warmtepompen, zonnepanelen, e-boilers en oplaadpunten voor personenvervoer en elektrische vrachtwagens zette door en zal ook de komende jaren verder stijgen. Er werd landelijk ruim 280 miljoen kubieke meter groen gas ingevoed. Tegelijkertijd was er ook veel aandacht voor de keerzijde van de transitie: de ontwikkelingen gaan sneller dan dat wij onze netten kunnen uitbreiden en verzwaren. Dit leidt er bijvoorbeeld toe dat bedrijven niet kunnen groeien en consumenten langer moeten wachten op een aansluiting. Onze klanten ervaren nadelige gevolgen van de energietransitie, en dat gaat ons aan het hart.
Wij werken elke dag, samen met onze collega's, keihard aan de ontwikkeling en bouw van een betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam energiesysteem. Het energiesysteem van de toekomst. Dat energiesysteem moet de ambities faciliteren die Nederland heeft op het gebied van economische groei, duurzaamheid en mobiliteit. Om deze ambities helpen waar te maken én te voldoen aan onze maatschappelijke taak, investeerden we het afgelopen jaar fors om onze netten toekomstbestendig te maken door uitbreiding en verzwaring. En ontwikkelden we slimme oplossingen om zo goed mogelijk aan de vraag te kunnen voldoen. We realiseerden ruim 1.300 transformatorhuisjes en elektriciteitsstations, zo'n 1.000 elektriciteitsaansluitingen grootverbruik en legden meer dan 2.500 km elektriciteitskabel en 300 km gasleiding. Het was daarmee wederom een recordjaar. Nog nooit hebben we zoveel werk verzet, nog nooit hebben we zoveel geïnvesteerd in de verzwaring en uitbreiding van onze energie-infrastructuur.
Tegelijkertijd werd in 2023 nog meer duidelijk: het is nog niet genoeg. De vraag naar elektriciteit en nieuwe of zwaardere aansluitingen overstijgt wat we momenteel kunnen bijbouwen. Dit heeft landelijke transportschaarste tot gevolg. Toegang tot energie is niet langer een vanzelfsprekendheid en niet alleen bedrijven maar ook huishoudens kregen te maken met langere wachttijden of het niet kunnen terugleveren van hun opgewekte energie. We weten dat deze schaduwzijden voorlopig nog blijven. Ondernemers en consumenten blijven hierdoor nog zeker tien jaar de gevolgen van de volle netten voelen. Dit kan leiden tot steeds pijnlijke consequenties voor onze klanten en dat gaat ons aan het hart. Daar komt bij dat ook de betaalbaarheid van energie afgelopen jaar een belangrijk thema bleef, dat veelvuldig terugkwam in de bredere maatschappelijke discussie over bestaanszekerheid. De bovengemiddeld hoge inflatie van 3,8% en het vooruitzicht van het verdwijnen van het energieplafond, hebben merkbaar impact op onze klanten.
We hebben onze strategie aangescherpt
Het daadwerkelijk realiseren van een toekomstbestendig energiesysteem vraagt om meer focus op de uitvoering. Ons doel is om in 2030 voor elke klant tijdig een oplossing te hebben. Om dit te bereiken, moeten we maximaal bouwen, terwijl we tegelijkertijd flexibele oplossingen inzetten om ons bestaande elektriciteitsnet optimaal te benutten. En moeten we helder communiceren met onze stakeholders en klanten over wat ze wanneer kunnen verwachten. In het afgelopen jaar hebben we daarom verdere focus aangebracht in onze strategie.
We breiden onze energienetten uit
Allereerst blijven we de komende jaren hard werken aan de uitbreiding en verzwaring van onze energienetwerken. We leggen kabels, bouwen elektriciteitshuisjes en realiseren nieuwe stroomaansluitingen. Om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen, is een complete opwaardering van het bestaande net nodig. We schroeven onze uitvoeringscapaciteit fors op door langdurige samenwerkingen aan te gaan met aannemers en leveranciers. Daarin geven we hen veel meer zekerheid over hun werkpakket. De Liander programma’s Netuitbreidingen in Friesland, Gelderland en Noord-Holland zijn hier voorbeelden van. In Friesland en Gelderland gingen afgelopen jaar de eerste schoppen de grond in voor de aanleg en bouw van honderden kilometers kabel en elektriciteitshuisjes in de komende jaren. Een enorme klus die we samen met de sector aanpakken.
We richten ons ook op het benutten van rest- en omgevingswarmte door de opschaling van warmtenetten en op de invoeding en het transport van duurzame gassen.
We zetten in op het flexibiliseren van het energiesysteem
Ten tweede zetten we in op flexibiliseren, omdat dit ruimte creëert op het huidige elektriciteitsnet. Afhankelijk van de netsituatie in de komende jaren kan dit gedurende een langere periode echter niet mogelijk zijn. Bij flexibiliseren worden klanten (financieel) gestimuleerd om (lokaal) vraag en aanbod van energie op elkaar af te stemmen, bijvoorbeeld via opslag of buffering. Om meer flexibiliteit in het net te ontsluiten en daarmee meer klanten te helpen die op een aansluiting of verzwaring wachten, werken we samen met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, de Autoriteit Consument en Markt en marktpartijen binnen het Landelijk Actieprogramma Netcongestie (LAN). Door het toepassen van flexoplossingen hebben we vorig jaar 145 klanten kunnen helpen. Ook in woonwijken neemt de noodzaak tot flexibel energiegebruik toe. De opmars van elektrisch vervoer zorgt bijvoorbeeld voor hoge pieken op het stroomnet. Dit wordt onder andere aangepakt door netbewust laden in heel Nederland de standaard te maken voor het laden van elektrische auto’s. In Amsterdam hebben we dit inmiddels toegepast.
We werken continu aan het verbeteren van onze communicatie met klanten
Ten derde zorgen we voor betere communicatie met klanten en stakeholders. We weten dat we de komende jaren niet alle ambities en wensen van individuele partijen direct waar kunnen maken. Samen moeten we op zoek naar tijdelijke oplossingen en tegelijkertijd hebben we elkaar hard nodig om het energiesysteem van de toekomst te realiseren. We investeren continu in het optimaliseren van het dagelijks klantcontact en we helpen klanten bij het maken van keuzes, bijvoorbeeld met de nieuw geïntroduceerde onlinekeuzehulp. Ook lanceerden we in 2023 onze grootste consumentencampagne ooit: ‘Met de stroom vooruit’.
De focus op uitbreiden, flexibiliseren en communiceren is in lijn met de Nationale Uitvoeringsagenda, die we in november 2023 samen met de andere regionale netbeheerders presenteerden. Die aanpak richt zich op méér infrastructuur bouwen, bijvoorbeeld door planmatiger te werken, waarbij we wijk voor wijk en gebied voor gebied aan de slag gaan. Daarnaast maken we energie een leidend element in ruimtelijke ordening.
We zetten met elkaar dus belangrijke stappen en halen alles uit de kast. Tegelijkertijd zien we ook dat we als organisatie nog niet altijd precies weten hoe we moeten omgaan met alle ontwikkelingen en veranderingen die gepaard gaan met de energietransitie. Ondanks al het vele en harde werk van onze collega's, hebben we dit jaar diverse operationele en organisatorische doelstellingen niet gehaald. Dus naast de focus op presteren, werken we hard aan een cultuur waarin we continu blijven leren en verbeteren.
Iedereen veilig thuis
Veiligheid is altijd de belangrijkste randvoorwaarde in ons werk. Op alle niveaus werken we actief aan onze veiligheidscultuur. In 2023 is trede 4 op de KIWA-Veiligheidsladder behaald. De Lost Time Injury Frequency voor Alliander was 2,0. We merken dat de problemen op het stroomnet, de wachttijd op een aansluiting en zichtbare werkzaamheden in het straatbeeld in toenemende mate leiden tot onbegrip en agressie tegen onze medewerkers. Dit vinden wij onaanvaardbaar. Bij het in 2023 geopende Agressieloket kunnen onze collega’s terecht voor hulp en (juridische) ondersteuning.
Met onze innovaties werken we slimmer en sneller
Versnelling in de uitvoering van het werk en meer efficiëntie in de organisatie vragen ook om een fundamenteel andere benadering van onze processen en diensten. Daar zijn innovaties voor nodig, die we graag samen met andere netbeheerders, startups, bedrijven en kennisinstellingen ontwikkelen. Voorbeelden hiervan zijn de compacte aansluitmodule, waarmee de aansluittijd van een laadpaal substantieel kan worden teruggebracht; een stekkerbaar middenspanningsnet, een innovatie die het werk buiten aanzienlijk versnelt omdat we hiermee kabels sneller op elkaar kunnen aansluiten; en een metrokaart die real time inzicht geeft in de lokale netsituatie en de netbelasting.
'De energietransitie is onmogelijk, zonder jou'
Voor al dit werk zijn meer technische vakmensen nodig. We investeerden in de volle breedte in arbeidsmarkt, scholing en behoud. Afgelopen jaar mochten we bijna 2.200 nieuwe collega's verwelkomen, onder wie 165 IT'ers en 429 technici. Hiervoor hebben we onze eerste multimediale werkgeverscampagne succesvol geïntroduceerd. Ook lanceerden we samen met andere netbeheerders en aannemers het Arbeidsmatchplatform, waarin de vaardigheden – en niet de meest recente werkervaring – van potentiële kandidaten centraal staan en waarmee we dus het aanbod van potentiële kandidaten vergroten. Sectorale samenwerking heeft zowel landelijk als regionaal concreet vorm gekregen. Het Aanvalsplan Techniek, Bouw & Energie is gestart. Een samenwerking met FME, Metaalunie, Bouwend Nederland, Techniek Nederland, WENB en BOVAG. Regionaal werkten we nauw samen met onderwijsinstellingen en gemeenten voor het opleiden en werven van nieuw talent. In de regio Amsterdam zochten we de samenwerking met zeven energie- en waterbedrijven om de technische arbeidscapaciteit te vergroten. We hebben in 2023 onze organisatie voorbereid op het aantrekken van talent van buiten Nederland en we hebben verschillende internationale collega’s geworven.
Solide financiële positie
De toenemende investeringen hebben een weerslag op onze financiële positie: het resultaat over 2023 is positief, maar evenals afgelopen jaren blijft er sprake van een forse financieringsbehoefte. In 2023 hebben we wederom stappen gezet om de financiële positie solide te houden. Zo oordeelde in juli 2023 het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) positief in de beroepszaak van de gezamenlijke netbeheerders over de methodebesluiten van de ACM. Dit betekent dat de ACM aanpassingen doet om de inkomsten van de netbeheerders meer te laten aansluiten bij de stijgende investeringsuitgaven. In 2023 is met kopers overeenstemming bereikt over de verkoop van Kenter, waarvan de overdracht van de aandelen in januari 2024 heeft plaatsgevonden. De verkoopopbrengst draagt positief bij aan de financiële positie van Alliander.
Blik vooruit
Het realiseren van een toekomstbestendig energiesysteem – dat bestaat uit elektriciteit, duurzame gassen en warmte – vraagt in deze fase van de energietransitie volledige aandacht op de uitvoering. De focus die we in 2023 hebben aangebracht in ons werk, gericht op maximaal bouwen aan de energienetten, flexibilisering én heldere communicatie naar klanten, is ook leidend in 2024. Ook de Uitvoeringsagenda wordt in 2024 door de gezamenlijke netbeheerders en betrokken stakeholders verder uitgewerkt en speelt een belangrijke rol in de wijze waarop we de uitvoering verder opschalen. Maar we kunnen het niet alleen. Van het nieuwe kabinet verwachten we scherpe keuzes om de uitvoering te versnellen, waarbij continu de afweging moet worden gemaakt tussen de verschillende belangen in het hier en nu en in de toekomst. Er is meer bouwruimte nodig, kortere ruimtelijke procedures, voldoende technici om het werk te kunnen uitvoeren en regelgeving waarmee een flexibel energiesysteem maximaal wordt ondersteund. Dit zijn cruciale randvoorwaarden om te kunnen versnellen en verder te bouwen aan het energiesysteem van de toekomst; het fundament onder een duurzame en welvarende samenleving.
Het werk aan het energiesysteem van de toekomst kunnen we niet verzetten zonder onze ruim 8.800 medewerkers en de vele medewerkers bij onze ketenpartners. Zij zetten zich ook dit jaar weer dag en nacht met vakmanschap en betrokkenheid in voor onze kerntaak: een energievoorziening die iedereen toegang geeft tot betrouwbare, betaalbare en duurzame energie. Daar zijn we zeer dankbaar voor. Zonder hen, is de energietransitie onmogelijk.
Raad van Bestuur Alliander, 28 februari 2024
